Czas debat. Antologia krytyki artystycznej z lat 1945–1954 (tom 1)
— Agata Pietrasik, Piotr Słodkowski

„Czas debat” jest pierwszą antologią zbierającą teksty polskiej krytyki artystycznej z okresu od końca wojny do zmierzchu socrealizmu.

Artykuły zawarte w książce budują złożony i nieoczywisty obraz pola sztuki z lat 1945-1954, naświetlając z różnych stron kluczowe dla tej epoki dyskusje dotyczące m.in. mecenatu państwowego, czy też społecznej roli sztuki nowoczesnej.

Książka zawiera przedruki 139 tekstów, które sproblematyzowane zostały w redaktorskich notach oraz rozbudowaną bibliografię.

Prof. Marta Leśniakowska (IS PAN) w recenzji książki napisała: Lektura tych tekstów (…) jest więc równie pouczająca jak pasjonująca, gdyż za ich sprawą odsłania się dramaturgia mało lub zupełnie nieznanych faktów, wydarzeń i okoliczności towarzyszących sztuce.

Tom 1. Upowszechnianie kultury i mecenat państwowy

Ta część antologii porusza problem miejsca sztuk plastycznych w nowej rzeczywistości społeczno-politycznej, a tym samym w nowo utworzonym polu instytucjonalnym.

Kluczowe zagadnienia w prezentowanych dyskusjach stanowią: mecenat państwowy oraz upowszechnienie kultury. Problemy te rozpatrywane są zarówno poprzez pryzmat powojennej sytuacji artystów, ich postulatów, jak i tworzonych w tym czasie instytucji, m.in. Ministerstwa Kultury i Sztuki, czy Instytutu Wzornictwa Przemysłowego.

Agata Pietrasik (ur. 1985). Historyczka sztuki, absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą sztuki wczesnego powojnia oraz wzajemnych relacji pomiędzy estetyką, etyką i polityką. Stypendystka Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej DAAD, autorka artykułów naukowych poświęconych sztuce lat czterdziestych.

Piotr Słodkowski (ur. 1985). Historyk sztuki, absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Artes Liberales. Asystent w Katedrze Historii Sztuki Polskiej Najnowszej na Wydziale Zarządzania Kulturą Wizualną warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Współtwórca projektu i redaktor książki Przestrzeń społeczna. Historie mówione Złotego Grona i Biennale Sztuki Nowej (2014). Zajmuje się polską sztuką nowoczesną, szczególnie malarstwem po 1945 roku.

Spis treści

7 Przedmowa

18 Nota redakcyjna

21 Jerzy Borejsza, Rewolucja łagodna, „Odrodzenie” 1945, nr 10/12

•

Tom I

Upowszechnianie kultury i mecenat państwowy

32 Wstęp

•

42 Czesław Miłosz, Sztuka dla wszystkich, „Przekrój” 1945, nr 18

47 Stefan Kisielewski, Sztuka dla mas?, „Tygodnik Powszechny” 1945, nr 20

55 Stanisław Teisseyre, Rola i zadania sztuk plastycznych, „Odrodzenie” 1945, nr 22

63 zb, Pozycja sztuki, „Odrodzenie” 1946, nr 20

69 Konrad Winkler, Ludowy mecenat sztuki, „Odrodzenie” 1946, nr 12

75 Troski i perspektywy plastyków polskich, „Nowiny Literackie” 1947, nr 1

80 Kultura Polski Ludowej jest dla wszystkich. Rozmowa z Ministrem Kultury i Sztuki Stefanem Dybowskim, „Dziennik Literacki” 1947, nr 4 (38)

93 Józef Nikodem Kłosowski, Drogi i bezdroża planowania kulturalnego, „Dziennik Literacki” 1948, nr 12

99 Janusz Bogucki, Picasso, górale i polityka kulturalna, „Odrodzenie” 1949, nr 1

113 Jerzy Zagórski, Warszawa oskarża, „Odrodzenie” 1945, nr 26

125 Stanisław Lorentz, Narodowa Galeria Sztuki Polskiej w Muzeum Narodowym w Warszawie, „Przegląd Kulturalny” 1952, nr 8

131 Paweł Hertz, Muzeum Sztuki w Łodzi, „Kuźnica” 1948, nr 50

138 Wanda Telakowska, Przemysł i piękno, „Odrodzenie” 1949, nr 47

•

Wystawy objazdowe

148 Janusz Bogucki, W perspektywie pewnego doświadczenia (Uwagi o muzealnych wystawach objazdowych), „Kuźnica” 1947, nr 50

159 Natalia Czechowiczowa, Wystawy objazdowe, „Tygodnik Powszechny” 1952, nr 361

•

Wystawa Ziem Odzyskanych

171 Kazimierz Koźniewski, Wystawa została otwarta, „Przekrój” 1948, nr 172

176 Jan Lenica, Zagadnienia plastyczne Wystawy Ziem Odzyskanych, „Odrodzenie” 1948, nr 37

184 Helena Blumówna, Architektura i plastyka na WZO, „Tygodnik Powszechny” 1948, nr 39

192 Eugeniusz Geppert, Uwagi o stronie plastycznej Wystawy Ziem Odzyskanych, „Przegląd Artystyczny” 1948, nr 8/9

•

Wystawa Sztuki Nowoczesnej

205 Bracia Rojek, Wystawa sztuki optymistycznej, „Przekrój” 1949, nr 195

208 Helena Blumówna, O polskiej awangardzie w plastyce, „Tygodnik Powszechny” 1949, nr 200

213 Janusz Bogucki, Dysputy nieborowskie, „Odrodzenie” 1949, nr 10

•

Międzyszkolne Popisy Państwowych Wyższych Szkół Artystycznych w Poznaniu

226 Włodzimierz Sokorski, O realistyczną plastykę naszej epoki, „Odrodzenie” 1949, nr 29

239 Lech Emfazy Stefański, Młodzi artyści wybrali realizm. Plastycy zgłaszają swoje „tak”, „Po Prostu” 1949, nr 31

250 Zespół samokształceniowy ZAMP przy ASP Kraków, Krakowski zespół ZAMP-u pisze o swojej pracy, „Po Prostu” 1950, nr 1

258 Joanna Guze, Plastyka na Festiwalu Poznańskim, „Kuźnica” 1949, nr 45

265 Janusz Bogucki, Grzechy i cnoty plastyki na Festiwalu w Poznaniu, „Odrodzenie” 1949, nr 49

•

Debaty o szkolnictwie wyższym

274 Jan Cybis, Nauka malarstwa w Akademii Sztuk Pięknych, „Odrodzenie” 1945, nr 27

280 Stanisław Teisseyre, Rewolucja radykalna, „Przegląd Artystyczny” 1947, nr 6/7

292 Andrzej Wróblewski, Jeszcze w sprawie szkół plastycznych, „Wieś” 1948, nr 47

295 Studenci ASP pytają…, „Po Prostu” 1949, nr 13

299 M. F., U krakowskich plastyków, „Po Prostu” 1949, nr 20

303 Bohdan Czeszko, Młodzi plastycy mobilizują się do dalszej walki o sztukę realizmu socjalistycznego, „Po Prostu” 1951, nr 3

314 Włodzimierz Buczek, O ideową postawę młodego artysty-plastyka, „Po Prostu” 1953, nr 1

318 Indeks osób

328 Indeks rzeczy