Czas debat. Antologia krytyki artystycznej z lat 1945–1954 (tom 2)
— Agata Pietrasik, Piotr Słodkowski

„Czas debat” jest pierwszą antologią zbierającą teksty polskiej krytyki artystycznej z okresu od końca wojny do zmierzchu socrealizmu.

Artykuły zawarte w książce budują złożony i nieoczywisty obraz pola sztuki z lat 1945-1954, naświetlając z różnych stron kluczowe dla tej epoki dyskusje dotyczące m.in. mecenatu państwowego, czy też społecznej roli sztuki nowoczesnej.

Książka zawiera przedruki 139 tekstów, które sproblematyzowane zostały w redaktorskich notach oraz rozbudowaną bibliografię.

Prof. Marta Leśniakowska (IS PAN) w recenzji książki napisała: Lektura tych tekstów (…) jest więc równie pouczająca jak pasjonująca, gdyż za ich sprawą odsłania się dramaturgia mało lub zupełnie nieznanych faktów, wydarzeń i okoliczności towarzyszących sztuce.

Tom 2. Realizm i formalizm

Artykuły zebrane w drugim tomie poświęcone są kwestii rozstrzygnięć wewnątrzartystycznych związanych z pytaniem o „dobry obraz”. Przedrukowane teksty na różny sposób tłumaczą i definiują istotne dla tego czasu pojęcia realizmu i formalizmu oraz stawiają pytania o adekwatności języka artystycznego w świetle zmienionej sytuacji powojennej. Wydobywają również złożoność postaw artystycznych związanych z projektami sztuki nowoczesnej, ale również socrealizmu.

Agata Pietrasik (ur. 1985). Historyczka sztuki, absolwentka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zainteresowania badawcze dotyczą sztuki wczesnego powojnia oraz wzajemnych relacji pomiędzy estetyką, etyką i polityką. Stypendystka Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej DAAD, autorka artykułów naukowych poświęconych sztuce lat czterdziestych.

Piotr Słodkowski (ur. 1985). Historyk sztuki, absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego i Akademii Artes Liberales. Asystent w Katedrze Historii Sztuki Polskiej Najnowszej na Wydziale Zarządzania Kulturą Wizualną warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. Współtwórca projektu i redaktor książki Przestrzeń społeczna. Historie mówione Złotego Grona i Biennale Sztuki Nowej (2014). Zajmuje się polską sztuką nowoczesną, szczególnie malarstwem po 1945 roku.

Spis treści

Tom 2

Rozdział 1

Rozważania o treści i formie

7 Wstęp

•

19 Zbigniew Bieńkowski, Wystawa prac Zinowija Tołkaczewa, „Odrodzenie” 1945, nr 21

24 Juliusz Żuławski, Dwugłos o wystawie Krakowskiego Związku Plastyków (fragmenty), „Kuźnica” 1945, nr 17

29 Teresa Tyszkiewiczowa, Historie o malarstwie smutne i wesołe, „Kuźnica” 1946, nr 19

35 Jerzy Malina, Salon Wiosenny (Warszawa, maj–czerwiec 1946), „Przegląd Artystyczny” 1946, nr 6

•

52 Tadeusz Dobrowolski, O hermetyzmie i społecznej izolacji dzisiejszego malarstwa, „Odrodzenie” 1946, nr 23

84 Julian Przyboś, Próba oka, „Odrodzenie” 1946, nr 27

100 Juliusz Przyboś, Temat malarski, „Odrodzenie” 1946, nr 30

108 Tadeusz Kantor, Mieczysław Porębski, Grupa Młodych Plastyków po raz drugi, „Twórczość” 1946, nr 9

122 Jan Kott, Nieoczekiwany tradycjonalizm, „Kuźnica” 1946, nr 29

133 Stanisław Teisseyre, Współczesna pozycja społeczna malarstwa. O właściwą diagnozę, „Przegląd Artystyczny” 1946, nr 7

143 Zbigniew Pronaszko, Primum non nocere, „Przegląd Artystyczny” 1946, nr 7

147 Jacek Woźniakowski, Sprawa malarstwa, „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 37

•

158 Andrzej Banach, Sztuka nieludzka, „Dziennik Literacki” 1948, nr 18

165 Tadeusz Kantor, Po prostu sztuka, „Dziennik Literacki” 1948, nr 22

170 Mieczysław Porębski, „Sztuka nieludzka”, „Dziennik Literacki” 1948, nr 22

175 Andrzej Wróblewski, Jak odczuć ludzkość sztuki abstrakcyjnej?, „Dziennik Literacki” 1948, nr 22

•

181 Stefan Gierowski, Rozmowa o Śląsku i malarstwie nowoczesnym, „Wieś” 1947, nr 43

188 Edmund Niziurski, Picasso na cenzurowanym, „Wieś” 1948, nr 1

196 Helena Krajewska, Ludzie pracy oczekują swego Wergiliusza, „Nowiny Literackie” 1948, nr 18

205 Juliusz Krajewski, Realizm i abstrakcja, „Kuźnica” 1947, nr 26

210 Henryk Stażewski, Deformacja w plastyce, „Kuźnica” 1948, nr 7

219 Dyskusja o malarstwie współczesnym, „Przegląd Artystyczny” 1949, nr 4

232 Antonii Słonimski, Uwagi o plastyce, „Nowa Kultura” 1950, nr 25

•

237 Lech Emfazy Stefański, Malarstwo jest dla wszystkich (1). Bądźmy „muzykalni” na malarstwo, „Po Prostu” 1949, nr 8

240 Lech Emfazy Stefański, Malarstwo jest dla wszystkich (2). Jeszcze o formie malarskiej, „Po Prostu” 1949, nr 9

243 Lech Emfazy Stefański, Malarstwo jest dla wszystkich (7). „Więc co to właściwie jest malarstwo?”, „Po Prostu” 1949, nr 14

249 Malarstwo jest dla wszystkich, „Po Prostu” 1949, nr 18

251 Bronisław Wolny, Tylko prawdziwe malarstwo jest dla wszystkich (1). Punkt wyjściowy, „Po Prostu” 1949, nr 19

253 Bronisław Wolny, Tylko prawdziwe malarstwo jest dla wszystkich (4). O realizmie socjalistycznym, „Po Prostu” 1949, nr 22

•

262 Adam Ważyk, Nieporozumienia malarskie, „Kuźnica” 1949, nr 25

275 Juliusz Krajewski, Na drogach do malarstwa socjalistycznego, „Kuźnica” 1949, nr 28

286 Janusz Bogucki, Refleksje pozjazdowe na temat plastyki, „Odrodzenie” 1949, nr 31

Rozdział 2

Krytyczna recepcja wystaw

300 Wstęp

•

Grupa Młodych Plastyków, Klub Młodych Artystów i Naukowców

312 Helena Blumówna, Wystawa Młodych Plastyków, „Twórczość” 1946, nr 12

326 Eustachy Wasilkowski, Wystawa współczesna malarstwa francuskiego w Krakowie, „Przegląd Artystyczny” 1946, nr 11/12

329 Stanisław Marczak-Oborski, O bolączkach, klubie i papudze, „Przegląd Akademicki” 1948, nr 1/2

333 Rafał Molski, Warszawski Klub Młodych, „Przegląd Akademicki” 1947, nr 5/6

339 eg, Jeszcze o klubie: „Akademia ku czci”, „Przegląd Akademicki” 1947, nr 5/6

342 Tadeusz Borowski, Koło, trójkąt i rozstrzelany człowiek, „Przegląd Akademicki” 1947, nr 9

•

Plastycy w walce o pokój, Młodzież walczy o pokój

348 Jerzy Ćwiertnia, Trzeba życzliwej i twórczej krytyki (artykuł dyskusyjny o wystawie „Plastycy w walce o pokój”), „Po Prostu” 1950, nr 38

356 Włodzimierz Sokorski, Świadomi swych zadań – idźcie naprzód! (Podsumowanie Zjazdu Aktywu Młodzieżowego Szkół Plastycznych), „Po Prostu” 1951, nr 5

371 Helena Krajewska, Potrzeba pomocnej krytyki. Głos w dyskusji na marginesie wystawy „Plastycy w walce o pokój”, „Po Prostu” 1951, nr 2

Ogólnopolskie Wystawy Plastyki

386 Włodzimierz Sokorski, Kryteria realizmu socjalistycznego, „Przegląd Artystyczny” 1950, nr 1/2

394 Juliusz Krajewski, I Ogólnopolska Wystawa Plastyki, „Przegląd Artystyczny” 1950, nr 5/6

407 Helena Blumówna, I Ogólnopolska Wystawa Plastyki, „Tygodnik Powszechny” 1950, nr 268

414 Jerzy Turowicz, Poza realizmem i formalizmem, „Tygodnik Powszechny” 1950, nr 287

419 Janusz Bogucki, Pospolite ruszenie, „Odrodzenie” 1950, nr 13

•

431 Włodzimierz Sokorski, Stanisław Teisseyre, Z narady w sprawie twórczości artystycznej, „Nowa Kultura” 1951, nr 45

•

442 Janusz Bogucki, Kompleks poprawności, „Przegląd Artystyczny” 1952, nr 2

454 Elżbieta Grabska, Wanda Kasińska, Młodzież na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, „Po Prostu” 1952, nr 7

•

464 Włodzimierz Sokorski, Z aktualnych zagadnień polskiej plastyki, „Przegląd Kulturalny” 1953, nr 1

479 Joanna Guze, Refleksje na temat wystawy, „Przegląd Kulturalny” 1952, nr 16

490 Janusz Bogucki, Dwie błędne drogi i ucho igielne, „Przegląd Kulturalny” 1953, nr 2

502 Mieczysław Porębski, Z rozważań nad III Ogólnopolską wystawą plastyki, „Przegląd Artystyczny” 1953, nr 1

516 Włodzimierz Sokorski, O rzeczywisty zwrot w naszej polityce kulturalnej, „Przegląd Kulturalny” 1954, nr 16

528 Juliusz Krajewski, …abyśmy pokonując dawne błędy, nie wpadli z kolei w nowe, „Przegląd Kulturalny” 1954, nr 16

534 Bohdan Czeszko, Wypowiedź nie wypowiedziana, „Przegląd Kulturalny” 1954, nr 28

557 Izaak Celnikier, Postimpresjonizm i ideowa awandarda, „Przegląd Kulturalny” 1954, nr 40

568 Mieczysław Porębski, W połowie dyskusji, „Przegląd Kulturalny” 1954, nr 41

578 Maria Jarema, Wypowiedź w dyskusji na IV Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, rok 1954, „Przegląd Artystyczny” 1958, nr 6

583 Indeks osób

598 Indeks rzeczowy