Malarstwo to specyficzne medium. Jeżeli wierzyć buńczucznym deklaracjom historyków sztuki, krytyków, ale i samych artystów – malarstwo znajduje się w stanie permanentnego kryzysu od mniej więcej stulecia. Ile już razy wieszczono jego koniec? Fraza mówiąca o końcu, schyłku, zmierzchu (niepotrzebne skreślić) malarstwa to bodaj najbardziej wyświechtana teza krytyki artystycznej. Tymczasem malarstwo nigdzie się nie wybierało ani nie wybiera, regularnie ukazując swoje nowe oblicze. My też przyglądamy się malarstwu z uwagą i chyba to właśnie teraz, po dominacji Grupy Ładnie i wtargnięciu na scenę surrealistów XXI wieku, znowu (który to już raz?) możemy mówić o nowym otwarciu.
O nowym pokoleniu malarzy pisze dla nas Piotr Policht, młody, wrażliwy, a do tego krakowski krytyk i historyk sztuki. Lekturę tekstu analitycznego urozmaicają głosy samych artystów: Agaty Bogackiej, Jakuba Czyszczonia, Tomasza Kręcickiego i Martyny Czech. W numerze 16 malarstwa jest więcej: tylko u nas obejrzycie niezwykłe obrazy Czech (dział „Do zobaczenia”) i odrzucone przez dystrybutorów plakaty filmowe Wilhelma Sasnala („Strona artysty”). Mniejsze formy w tym numerze uzupełniają autorski felieton Krzysztofa Maniaka i opowieść Jędrzeja Wijasa o politycznym spocie jako dziele sztuki („Obiekt kultury”).
W bieżącym numerze zajmujemy się także awangardą, której okrągły jubileusz zaczął się w Łodzi, w Muzeum Sztuki, w gabinecie dyrektora Jarosława Suchana. Rozmowa o uwikłaniu awangardy w politykę kulturalną i praktykę instytucjonalną otwiera pole do dyskusji – wydaje się, że nie tylko historycznej, ale może przede wszystkim politycznej. Jak wiadomo, awangarda, tak jak malarstwo, to sprawa dla sztuki zasadnicza. Stąd obok rozmowy Adama Mazura z Jarosławem Suchanem publikujemy tekst Luizy Nader poświęcony kluczowej dla awangardy polskiej i światowej postaci Władysława Strzemińskiego. Powidoki to nie tylko seria prac stworzonych przez wybitnego artystę i analizowanych przez Nader, lecz również punkt wyjścia dla Andrzeja Wajdy, który postanowił zmierzyć się z łódzkim awangardzistą w swoim ostatnim filmie. Tematykę historyczną podjął także Tomasz Łysak. Badacz dokumentów Zagłady fotografuje i pisze dla nas o dziwnych rzeźbach, obiektach, a może instalacjach, które wpłynęły na rozumienie i obraz Holokaustu w świadomości ocalonych, oskarżycieli, polityków, a nade wszystko odwiedzających muzea ludzi.
„Szum” zna swoje miejsce na mapie. Sztuka polska w Polsce i dla Polaków interesuje nas niezwykle, ale przyglądamy się też temu, co słychać za miedzą. Kto wie, może to na Białorusi ma dziś miejsce prawdziwie awangardowy przełom? Specjalnie dla nas o Roku Kultury (tak, tak, reżim Łukaszenki też lubi takie imprezy!) pisze białoruska artystka, kuratorka i krytyczka Tania Arcimowicz. Z działem „Blok” połączyć można również strony artystów takich jak Barbora Kleinhamplova czy Jana Shostak, których prace zwróciły nie tylko naszą uwagę.
Jeśli wciąż wam mało, to proponujemy esej Wojciecha Albińskiego o nieregularniku poetycko-artystycznym „Półmrok”. Po lekturze niekoniecznie polubicie, ale na pewno lepiej zrozumiecie fenomen postaci takich jak Zuzanna Bartoszek i Wojciech Bąkowski wraz z całym poetycko-postpenerskim klimatem Stereo.
Żyjemy w ciekawych czasach, więc jest o czym pisać i rozmawiać, a nawet co recenzować. Z pewnością nie będziecie się nudzić, czytając w dziale „Recenzje” to, co o najważniejszych wystawach i książkach kwartału mają do powiedzenia nasi korespondenci. Zjechali dla was cały kraj wzdłuż i wszerz, zobaczyli i przeczytali wszystko co było do zobaczenia i przeczytania – teraz wasza kolej!
Tekst: Adam Mazur, Karolina Plinta
Spis treści
15
OD REDAKCJI
tekst: Adam Mazur, Karolina Plinta
40
DO WIDZENIA
Martyna Czech
46
FELIETON
O abstrahowaniu z otoczenia
tekst: Krzysztof Maniak
52
STRONA ARTYSTY
Markéta Othová, Untitled
Rafał Żarski, Networking mutations
54
OBIEKT KULTURY
Od kampanijnej sztuczki do sztuki współczesnej. Zaskakujące losy Konkretnego przekazu
tekst: Jędrzej Piotr Wijas
58
TEMAT NUMERU
Ornament to nie zbrodnia. Horyzont młodego malarstwa
tekst: Piotr Policht
73
Przegapianie
tekst: Jakub Czyszczoń
76
Proste rzeczy
tekst: Tomasz Kręcicki
78
Sprzeczność rzeczy naturalnych
tekst: Martyna Czech
80
Czym jest dla mnie malarstwo?
tekst: Agata Bogacka
82
INTERPRETACJE
Na dnie
tekst: Wojciech Albiński
90
STRONA ARTYSTY
Marek Rachwalik, Logo i maskotki alternatywnej kapeli metalowej pochodzącej ze wsi
Sławek Zbiok Czajkowski, The Cloud
92
BLOK
Artyści idą do sądu. Rok 2016 w sztuce białoruskiej
tekst: Tania Arcimowicz
102
TEORETYCZNIE
Modelowanie Zagłady. Makiety krematoriów i obozów
tekst: Tomasz Łysak
111
STRONA ARTYSTY
Katarína Szanyi, Solaris
Wilhelm Sasnal, Plakaty filmowe
116
WYDARZENIE
Powidoki Andrzeja Wajdy. Hołd Strzemińskiemu, hołd postawie oporu
tekst: Luiza Nader
126
STRONA ARTYSTY
Barbora Kleinhamplová, Strike
128
ROK AWANGARDY
Awangarda i „prawdziwa polskość”. Z Jarosławem Suchanem rozmawia Adam Mazur
144
STRONA ARTYSTY
Jana Shostak, Obóz dwóch totalitaryzmów
146
KALENDARIUM
152
RECENZJE
216
WSKAZANE
Karol Radziszewski
Spis treści recenzji
152
Poruszone ciała. Choreografie nowoczesności, tekst: Zofia Cielątkowska
156
Sprawna ręka. Kupferman / Chlanda, tekst: Piotr Policht
158
Mirosław Bałka i Katarzyna Krakowiak, Jutro nie przyjdzie nigdy, tekst: Aleksander Kmak
160
Jacek Damięcki, Makroformy, tekst: Waldemar Baraniewski
162
Warsztat Formy Filmowej, tekst: Jolanta Bobala
164
Sharon Lockhart, Rudzienko, tekst: Jakub Gawkowski
167
Witek Orski, Fałda, tekst: Karolina Plinta
169
Odejście — 9. Wystawa Kuratorska Bielskiej Jesieni 2016, tekst: Arkadiusz P.łtorak
172
Daniel Spoerri, Sztuka wyjęta z codzienności, tekst: Martyna Nowicka
174
Jan Smaga, Artony, tekst: Paweł Polit
176
Anna Okrasko, Polonia Bytom, tekst: Daria Skok
178
Podzielić przez pomnożyć, tekst: Malina Barcikowska
180
Karolina Breguła, Światłowstręt, tekst: Karolina Plinta
182
Flucht aus dem Kino Freiheit, tekst: Paulina Olszewska
186
Slavs and Tatars, Usta usta, tekst: Piotr Policht
187
Dominika Łabądź, Joanna Synowiec, Część wspólna — archiwum społeczne, tekst: Anna Batko
190
Damian Reniszyn, Królicza nora, tekst: Daga Ochendowska
192
L’arte differente: MOCAK al MAXXI, tekst: Anita Kwestorowska
194
Kinotron, tekst: Jakub Gawkowski
196
Wanda Czełkowska. Retrospekcja, tekst: Waldemar Baraniewski
199
Alicja Kwade, In aporie, tekst: Piotr Kosiewski
201
Five Pieces on a Background, tekst: Łukasz Białkowski
203
Krzysztof Jung, Przemiana, tekst: Jakub Gawkowski
207
Paweł Rojek, Awangardowy konserwatyzm. Idea polska w późnej nowoczesności, tekst: Jakub Woynarowski
210
Wodiczko. Socjoestetyka, tekst: Piotr Kosiewski
213
Kuba Szreder, ABC Projektariatu. O nędzy projektowego życia, tekst: Łukasz Białkowski