Zainicjowane w październiku ubiegłego roku obchody stulecia awangardy powoli zbliżają się ku końcowi. Monumentalny projekt, w którym wzięły udział niemal wszystkie najważniejsze instytucje w kraju, przesądził o rytmie życia artystycznego w mijającym roku. Rok Awangardy był różnorodny: jedne wystawy próbowały wpisać polską awangardę w przebiegi sztuki światowej, inne akcentować jej państwowo- czy wręcz narodowotwórczy potencjał, jeszcze inne koncentrowały się na pojedynczych postaciach i zjawiskach. Rok Awangardy pokazał też, jak wiele istnieje narracji traktujących o awangardowej spuściźnie, a przy okazji – o samej sztuce współczesnej. Dlatego w tym numerze magazynu proponujemy refleksję nad językiem, a zatem – nad pojęciami. Oddaliśmy głos aż 32 autorom: artystkom, kuratorom, teoretyczkom, galerzystom, aktywistkom. Od lewa do prawa, przez centrum i z powrotem. Wyłaniający się z tych wypowiedzi wokabularz można potraktować jako przyczynek do namysłu nad zmieniającym się na naszych oczach językiem mówienia i myślenia o sztuce, o jego nieoczywistej polityczności, zmienności i nieuchwytności.

A co poza tym? W dziale „Teoretycznie” Adam Mazur krytycznie przygląda się przemysłowi raportów o stanie kultury, a zwłaszcza opublikowanemu przez warszawską Akademię Sztuk Pięknych raportowi Wizualne, niewidzialne. Wnioski na temat stanu pola sztuki III RP nie są budujące. Cóż, cała nadzieja w młodych. Nieprzypadkowo więc swoje pomysły na reformę świata sztuki prezentują kuratorzy – Aurelia Nowak, Romuald Demidenko i Tomek Pawłowski – ktorzy w tym roku zaproponowali nową formułę dla Triennale Młodych w Orońsku. Na czym polegać ma ta koncepcja, pytają Karolina Plinta i Piotr Policht. Pozostając w temacie imprez o szczegolnym charakterze, które mają za zadanie zrewolucjonizować zastany porządek lub odpowiedzieć na zmiany niekoniecznie dla kultury dobre, w dziale „Blok” przyglądamy się tegorocznej odsłonie węgierskiego OFF-Biennale, o której prosto z Budapesztu pisze dla nas Jakub Gawkowski.

Koniec roku to także dobry czas na wskazywanie, co w sztuce mijającego roku było najlepsze. W dziale „Interpretacje” Karolina Plinta pisze więc o ostatnich działaniach Dominiki Olszowy, artystki i performerki, ktora zaczyna „bawić się w teatrzyk” i wychodzi jej to bardzo dobrze. O pojedynczym dziele w „Obiekcie kultury” opowiada z kolei Adam Mazur, zafrapowany kolejną książką Piotra Uklańskiego o nazistach. Naszą redakcyjną listę artystów ciekawych i godnych uwagi należy jeszcze poszerzyć o gości zaproszonych do „Stron artysty”: Razvana Boara, Lucie Khahoutian i Marka Rachwalika. Ten zbiór uzupełnia z kolei zestaw plakatów prezentowanych w ramach eksperymentalnej wystawy 298 111 przygotowanej przez Sebastiana Cichockiego na katowicki OFF Festival. Każdy z tych plakatów został zaprojektowany przez innego artystę i zawisł w rożnych częściach Katowic. Szczegóły tego niebanalnego projektu przybliża Piotr Kosiewski w dziale „Recenzje”. Tam też znajdziecie krytyczne omówienia najważniejszych wystaw i wydarzeń ostatniego kwartału. Kuratora jednej z nich – Michała Wolińskiego – poprosiliśmy o wytypowanie „the best of”, które złożyły się na grudniowe „Wskazane”. Jak widać, mimo większych lub mniejszych rewolucji w kulturze jest coś, co pozostaje niezmienne – nasze umiłowanie do rankingów, analiz i wartościowania. A przed nami obchody stulecia niepodległości.

Tekst: Jakub Banasiak, Karolina Plinta

Spis treści

11 OD REDAKCJI
Jakub Banasiak, Karolina Plinta

30 STRONA ARTYSTY
Lucie Khahoutian, Untitled, z cyklu „Propaganda”
Marek Rachwalik, Fajranty i konsekwencje, Bielska Jesień 2017 – wyróżnienie redakcji

32 TEMAT NUMERU
Abecadło
ilustracje: Jana Shostak

52 INTERPRETACJE
Teatrzyk egzystencji
tekst: Karolina Plinta

68 OBIEKT KULTURY
Naziści, prawdziwi naziści
tekst: Adam Mazur

78 BLOK
Miasto szczęścia. OFF-Biennale Budapest
tekst: Jakub Gawkowski

92 DO WIDZENIA
298 111

98 TEORETYCZNIE
Raport większości
tekst: Adam Mazur
ilustracje: Bolesław Chromry

112 ROZMOWA
Impreza niespektakularna. Z Aurelią Nowak, Romualdem Demidenką i Tomkiem Pawłowskim
rozmawiają Karolina Plinta i Piotr Policht
fotografie: Karolina Zajączkowska

128 STRONA ARTYSTY
Razvan Boar, Ten Background Snakes

130 RECENZJE

184 WSKAZANE
Michał Woliński

Spis treści recenzji

130
Wilhelm Sasnal, Plakat i świat. Wystawa malarstwa, tekst: Wojciech Albiński

132
Dziekanka artystyczna. Fenomen kultury niezależnej 1972–1998 na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie, tekst: Waldemar Baraniewski

135
9. Biennale Sztuki Młodych „Rybie Oko”, tekst: Piotr Policht

137
Spojrzenia 2017, tekst: Karolina Plinta

140
Not Fair 2017, tekst: Piotr Policht

142
Bruce Nauman, Krzysztof Niemczyk, Ja to ktoś inny, tekst: Arkadiusz Półtorak

144
Katarzyna Przezwańska, Wczesna polskość, tekst: Piotr Policht

146
Gizela Mickiewicz, Dać, odebrać, zostawić poczucie braku; Rzeczy w kształtach rzeczy, tekst: Karolina Plinta

149
Florian Auer, Zmiana Koła, tekst: Aleksander Kmak

150
Dama w lustrze. Strategie artystyczne kobiet w latach 70. XX wieku, tekst: Daria Grabowska

153
Joanna Rusinek i Filip Kalkowski / Wolny Związek Zawodowy, Życie jest gdzie indziej, tekst: Daga Ochendowska

155
Wojtek Urlich, New Deal, tekst: Inés Ruiz Artola

157
Natalia Wiśniewska, Olbrzymka, tekst: Martyna Nowicka

159
Uwaga! Granica, tekst: Piotr Kosiewski

162
Metoda. Wystawa wg Projektu Pauliny Ołowskiej w Studio Voltaire w Londynie, 2013, tekst: Jakub Knera

164
Przesilenia; Bartek Buczek, Abstrakcja użytkowa, tekst: Marta Kudelska

166
Ines Doujak, Bezpańskie głosy; Nowy region świata, tekst: Jakub Majmurek

169
ROK AWANGARDY: Miejska rewolta. Awangarda w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, tekst: Piotr Słodkowski

171
Igor Krenz, Sanyofikacja. Cud reprezentacji, tekst: Marta Skłodowska

173
ROK AWANGARDY: Od Malewicza do Strzemińskiego, tekst: Maja Wolniewska

174
Warsztat Formy Filmowej, tekst: Katarzyna Oczkowska

177
Fotoreporterzy, tekst: Jolanta Bobala

179
Photon, tekst: Jakub Majmurek

181
298 111, tekst: Piotr Kosiewski