Tekst: Karolina Plinta

Rok Niepodległości za nami, ale jakie właściwie wnioski można wysnuć ze zorganizowanych z tej okazji wystaw rocznicowych? W kolejnym numerze „Szumu” obszernie próbujemy odpowiedzieć na to pytanie. W dziale „Temat numeru” Tomasz Plata podsumowuje dla nas cztery bodajże najważniejsze wystawy niepodległościowe: Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918 w Muzeum Narodowym w Warszawie, Awangardę i państwo w Muzeum Sztuki w Łodzi, Niepodległe. Kobiety a dyskurs narodowy w Muzeum Sztuki Nowoczesnej oraz Pomnik. Europa Środkowo-Wschodnia 1918–2018 w warszawskiej Królikarni. Analiza tych wydarzeń to okazja do refleksji nie tylko nad współczesną polityką historyczną, ale także polityką samych instytucji sztuki wobec dyrektyw ministerialnych i granic instytucjonalnej autonomii.

Na wystawy „niepodległościowe” warto patrzeć wielowymiarowo, dlatego o ich rozszerzoną interpretację poprosiliśmy jeszcze innych autorów. W dziale „Teoretycznie” Wojciech Szymański omawia Wielką Wojnę w Muzeum Sztuki w Łodzi. Przeczytajcie koniecznie, jeśli jesteście ciekawi, dlaczego w Polsce „ułański western” sztuki legionowej zastąpił krytyczną refleksję na temat pierwszej wojny światowej. W dziale „Obiekt kultury” Łukasz Zaremba przygląda się z kolei społecznej funkcji pomników, za punkt wyjścia obierając oczywiście wystawę Pomnik. Europa Środkowo-Wschodnia 1918–2018. Na tym jednak nie koniec – więcej o ekspozycjach niepodległościowych przeczytacie w dziale recenzji.

Z polskiej perspektywy rok 1918 to optymistyczna data, ale w innych państwach Europy wygląda to już różnie. Na przykład Węgrzy nie mają czego świętować, a 2018 rok w sztuce minął im przede wszystkim w cieniu kolejnych kontrowersyjnych reform rządu Viktora Orbána. Jak to się może odbijać w sztuce, przeczytacie w dziale „Blok”, w którym piszę o wystawie zestawiającej dwa artystyczne pokolenia działające na Węgrzech w latach 70. – 1971 Parallel Nonsynchronism w budapeszteńskim muzeum Kiscell.

Nieodłączną częścią „Szumu” są artyści, którym zwyczajowo oddajemy kilka stron na zaprezentowanie własnej twórczości. W dziale „Do widzenia” tym razem zagościły nowe obrazy Agaty Bogackiej, zaś na stronach artystek/artystów zobaczycie prace Kamila II, Uli Lucińskiej i Michała Knychausa, Zuzanny Hertzberg oraz Irminy Rusickiej i Kaspra Lecnima. Szczególną uwagę poświęciliśmy Danielowi Rycharskiemu, którego dorobek w dziale „Interpretacje” omawia Piotr Policht. W tym numerze wspieranie artystów biegnie równolegle do upamiętniania tych, którzy od nas odeszli – w październiku 2018 zmarł Edward Dwurnik, malarz, który przez kilkadziesiąt lat portretował Polskę i Polaków, postać barwna i wieloznaczna. U nas artystę wspominają Pola Dwurnik, Teresa Gierzyńska, Maria Poprzęcka, Łukasz Ronduda, Karol Radziszewski, Osman Djajadisastra, Katarzyna Napiórkowska, Przemysław Matecki, Wilhelm Sasnal i Przemysław Kwiek.

W dziale recenzji zwyczajowo serwujemy przegląd tego, co w polskiej sztuce najważniejsze i najciekawsze w minionym kwartale – w tym numerze przeczytacie choćby o wystawie kuratorskiej Bielskiej Jesieni, Co po Cybisie? w Zachęcie czy solowych wystawach Przemysława Branasa i Rafała Jakubowicza. Z kolei w „Rozmowach” czeka na was wywiad z Waldemarem Tatarczukiem z lubelskiego Labiryntu, jedną z najbardziej zasłużonych postaci naszej sceny kuratorskiej. Numer zamyka the best of innej kuratorki – Anety Szyłak, dyrektorki gdańskiego NOMUS, muzeum in statu nascendi. Mamy nadzieję, że wystawy organizowane w tej instytucji już wkrótce będziemy mogli wpisać do redakcyjnego szpigla.

Spis treści

WSTĘP

17

tekst: Karolina Plinta

IN MEMORIAM

30

Edward Dwurnik. 1943–2018

tekst: Pola Dwurnik, Osman Djajadisastra, Karol Radziszewski, Przemysław Kwiek, Katarzyna Napiórkowska, Przemek Matecki, Łukasz Ronduda, Wilhelm Sasnal, Maria Poprzęcka, Teresa Gierzyńska

TEMAT NUMERU

50

Podlegli

tekst: Tomasz Plata

INTERPRETACJE

70

Sztuki stosowane teologicznie

tekst: Piotr Policht

BLOK

88

Awangarda w czasach beznadziei

tekst: Karolina Plinta

OBIEKT KULTURY

98

Czego mogą chcieć pomniki?

tekst: Łukasz Zaremba

TEORETYCZNIE

106

Wyjść poza ułański western. Wokół wystawy Wielka Wojna w Muzeum Sztuki w Łodzi

tekst: Wojciech Szymański

DO WIDZENIA
120

Agata Bogacka

ROZMOWA

126

IN-STY-TU-CJA

Z Waldemarem Tatarczukiem rozmawia Adam Mazur

fotografie: Yulia Krivich

STRONA ARTYSTY / ARTYSTKI

148

Kamil II, 2017-04-19-23-06-21

Zuzanna Hertzberg, Obiekt dedykowany Marii Melchior, z cyklu Ochotniczki Wolności

Inside Job (Ula Lucińska, Michał Knychaus), Overly sexy, smart edgy and dangerous

Irmina Rusicka, rusicka.com

Kasper Lecnim, Włącznik światła, Akademia Sztuk Pięknych im. E. Gepperta, Wrocław

RECENZJE

154

WSKAZANE

212

Aneta Szyłak

Spis treści recenzji

155

Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918, Muzeum Narodowe w Warszawie, tekst: Jakub Banasiak

160

Niepodległe. Kobiety a dyskurs narodowy, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, tekst: Ewa Opałka

164

Awangarda i państwo, Muzeum Sztuki w Łodzi, tekst: Jakub Majmurek

168

Czekając na kolejne nadejście, CSW Zamek Ujazdowski, tekst: Piotr Kosiewski

171

Dzieci światła, Galeria Bielska BWA, tekst: Piotr Policht

174

RAFAŁ JAKUBOWICZ, Pedagogika wstydu, Miejski Ośrodek Sztuki, Gorzów Wielkopolski, tekst: Wiktoria Kozioł

177

KRZYSZTOF M. BEDNARSKI, Karol Marks vs Moby Dick. Analiza formy i rozbiórka idei, MOCAK, Kraków tekst: Waldemar Baraniewski

180

Zderzacz kultur. Sztuka postegzotyczna, Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha, Kraków tekst: Arkadiusz Półtorak

183

Życie codzienne w Polsce, Galeria Miejska Arsenał, Poznań, tekst: Karolina Plinta

186

PAWEŁ KWIEK, Różnica czasu, Fundacja Arton, Warszawa, tekst: Grzegorz Borkowski

189

Wyjście z centrum, Galeria Arsenał, Białystok, tekst: Piotr Kosiewski

192

Co po Cybisie?, Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, tekst: Waldemar Baraniewski

196

PATRYCJA ORZECHOWSKA, Retrogradacja, Galeria SIC! BWA Wrocław, tekst: Marcin Ludwin

201

NATALIA KALIŚ, Pan niewolnik. Męski masochizm w performance okresu PRL-u, Instytut Sztuki PAN tekst: Karolina Plinta

204

Najpiękniejsza Katastrofa, CSW Kronika, Bytom, tekst: Piotr Policht

207

ANKA LEŚNIAK, patRIOTki, Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia”, Radom tekst: Zofia Krawiec

209

PRZEMEK BRANAS, I Wanna Be Your Colonizer, Gdańska Galeria Miejska, tekst: Wojciech Szymański