Od redakcji

tekst: Piotr Policht

Tułaczki po egipskiej pustyni, saksy w Norwegii i prawdziwa sztuka krytyczna – to dopiero początek biografii głównego bohatera naszego wiosennego numeru. Niech was nie zwiedzie zalotny uśmiech Zbigniewa Libery z okładkowego zdjęcia Anny Grzelewskiej. W rozmowie z Jakubem Banasiakiem i Karoliną Plintą artysta nie bierze jeńców i opowiada między innymi o tym, kto i za co się na niego obrażał (i na odwrót), co sprawiło, że zwrot kinematograficzny się nie udał, i dlaczego Libery nie interesuje teoria Oskara Hansena. Numer otwieramy jednak przypomnieniem innego twórcy wyrastającego ze środowiska łódzkiej neoawangardy początku lat 90. Zmarłego w grudniu ubiegłego roku Sławomira Belinę, performera, redaktora i duchowego spadkobiercę wszystkich drag queen świata, wspomina Tomasz Fudala.

Belina pokazywał queerowe prace naprzeciwko biskupiej kurii, Karol Radziszewski robi to pod nosem nowego dyrektora CSW Zamek Ujazdowski. Podczas gdy dziennikarze publicznej telewizji ganiali za artystą z kamerą po zamkowych korytarzach niczym w The Benny Hill Show, my postanowiliśmy przyjrzeć się dokładnie jego retrospektywie. Potęgę sekretów w „Temacie numeru” wnikliwie analizuje Jakub Gawkowski, idąc pod prąd precyzyjnie tkanej przez artystę narracji poświęconej jego sztuce. Karol Radziszewski to w końcu człowiek instytucja, a jak wiadomo, instytucje mają swoje za uszami. Na wystawę Karola Radziszewskiego i sam Zamek Ujazdowski od pewnego czasu skierowane są oczy wszystkich, ale w stolicy, pod nosem świata sztuki funkcjonują też instytucje, o których wielu nie ma nawet pojęcia. Jedną z nich jest schowane na czwartym piętrze Domu pod Orłami Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce. Na wycieczkę po ekspozycji tej na wskroś analogowej, a jednak wyjątkowo dziś aktualnej w swoich zainteresowaniach placówki zabiera nas w dziale „Obiekt kultury” Monika Borys.

Na lokalnej scenie niemal niewidoczna jest też twórczość Agnieszki Kurant, choć artystka ta od lat wyśmienicie radzi sobie w obiegu międzynarodowym. Zanim doczekamy się próby zorganizowania jej retrospektywy nad Wisłą, jej praktykę twórczą na części pierwsze rozkłada Romuald Demidenko. W dziale „Interpretacje” przedstawia on sposoby pracy artystki z algorytmami, insektami czy crowdworkingiem i materializowania niewidocznego – fikcyjnych książek z kart powieści Lema i Borgesa czy też wysp, które do życia powołały nie ruchy tektoniczne, a błędy kartografów. W zupełnie inny sposób na peryferiach widzialności operował Rimaldas Vikšraitis fotografujący od lat 80. ubogi rolniczy region na zachodzie Litwy. W dziale „Blok” Dorota Jagoda Michalska poszukuje istoty jego surrealistycznego archiwum ludowego. Prace współczesnych artystów z Europy Środkowo-Wschodniej jak zwykle goszczą też na „Stronach artystek/artystów”. Tym razem znajdziecie na nich nowy obraz czeskiej malarki Martiny Smutnej w towarzystwie prac twórczyń z polskiego podwórka, między innymi Patrycji Cichosz i Joanny Woś. W dziale „Do widzenia” znalazła się z kolei seria prac Kraj M.

Długo niewidoczna w polskiej sztuce była też tematyka związana z AIDS: wystawa Ja i AIDS z 1996 roku, zamknięta po jednym dniu, otworzyła ten temat i zarazem zamknęła. Aż do niedawna, gdy niemal równolegle Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu i Biennale Warszawa zaprezentowały wystawy Kreatywne stany chorobowe: HIV, AIDS, RAK oraz HIVstorie: żywe polityki. Tym dwóm narracjom i pułapkom metaforyzowania choroby w dziale „Teoretycznie” przygląda się Wiktoria Kozioł.

Wiele innych kluczowych wydarzeń sezonu omawiamy też oczywiście w dziale „Recenzje”, w którym znalazły się teksty poświęcone między innymi wystawie Miriam Cahn w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, monografii Edwarda Hartwiga w Muzeum Historii Fotografii w Krakowie czy ekspozycji Komponowanie przestrzeni. Rzeźby awangardy w Muzeum Sztuki w Łodzi. W ostatnich miesiącach w niejednej instytucji dokonała się roszada na dyrektorskim stanowisku. W Gdańsku za sterami tamtejszego Muzeum Narodowego stanął właśnie Jacek Friedrich. Prywatne gusta potrafią nieraz powiedzieć więcej niż oficjalne deklaracje programowe, polecamy wiec zajrzeć do działu „Wskazane”, w którym nowy dyrektor MNG dzieli się swoim top 10.

Spis treści

17 OD REDAKCJI

tekst: Piotr Policht

34 IN MEMORIAM

Dachowanie w ciągu dnia, czyli ostateczne sprawy Sławomira Beliny (1968–2019)

tekst: Tomasz Fudala

38 TEMAT NUMERU

Stworzyć własną historię, tekst: Jakub Gawkowski

52 INTERPRETACJE

Samospełniające się fikcje Agnieszki Kurant, tekst: Romuald Demidenko

74 BLOK

Rimaldas Vikšraitis. Surrealistyczne archiwum ludowe, tekst: Dorota Jagoda Michalska

88 OBIEKT KULTURY

Archeologie dobra wspólnego. Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce, tekst: Monika Borys

98 Obraz / list otwarty

Piotr C. Kowalski

100 TEORETYCZNIE

Żywe metafory. Dwie wystawy o chorobach, tekst: Wiktoria Kozioł

112 DO WIDZENIA

Kraj M

118 ROZMOWA

Na co komu sztuka w takim świecie. Ze Zbigniewem Liberą rozmawiają Jakub Banasiak i Karolina Plinta

fotografie: Anna Grzelewska

STRONA ARTYSTKI/ARTYSTY

136 Martina Smutná, Couple

137 Cecylia Malik, Troć wędrowna

138 Daniel Kotowski, W Rzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski

139 Patrycja Cichosz, Valida Vrana

140 Anna Rutkowska, Inwazja

141Joanna Woś

142 POLEMIKA

Polemika wokół książki „Modernizm żydowsko-polski. Henryk Streng / Marek Włodarski a historia sztuki”

tekst: Piotr Słodkowski, Wojciech Szymański

148 RECENZJE

180 WSKAZANE

Jacek Friedrich

Spis treści recenzji

149 MIRIAM CAHN, Ja, istota ludzka, tekst: Agata Pyzik

152 ZDZISŁAW JURKIEWICZ, Za stołem świata, tekst: Piotr Policht

155 AGNIESZKA SOSNOWSKA, Sztuka znikania. Teatralność w czasach ponowoczesnych, tekst: Karolina Plinta

158 Sex, Suicide, Socialism, Spirit and Stereotypes, tekst: Piotr Policht

161 Baumgart/Pijarski. Laboratorium prac fotograficznych, tekst: Dorota Łuczak

164 EDWARD HARTWIG, Fotografiki, tekst: Martyna Nowicka

166 Fotoblok. Europa Środkowa w książkach fotograficznych, tekst: Wojciech Nowicki

169 ERNST VAN ALPHEN, Krytyka jako interwencja. Sztuka, pamięć, afekt, tekst: Wojciech Szymański

171 Komponowanie przestrzeni. Rzeźby awangardy, tekst: Waldemar Baraniewski

174 MICHAŁ GĄTAREK, Antynatalizm, tekst: Anna Batko

177 MAŁGORZATA NIEDZIELKO, Anhedonia, tekst: Sebastian Kochaniec