Tekst: Jakub Banasiak

Wszyscy mamy dość. Zamknięcia. Maseczek. Dwumetrowego dystansu. Samotności. Homeschoolingu. E-learningu. Zooma. Webinariów. Strachu. Niepewności. Czekania. Bezsilności.

Kiedy piszę te słowa, jest początek czerwca – pandemia trwa, a jakby jej nie było. Scena artystyczna powoli się odmraża, otwierają się pierwsze muzea i galerie, a „Szum” znowu można kupić w Empikach. Na wystawach, w zależności od kubatury instytucji, może przebywać od kilku do kilkudziesięciu osób – niby mało, ale czy w dzień powszedni ktoś widział na wystawie więcej? Na ulice też powoli wraca życie: działają sklepy, kawiarnie, urzędy, kina. A więc to już, tak szybko? Jednak mimo zmian trudno mówić o „nowej normalności” – krzywa zachorowań uparcie nie chce spaść, od tygodni jest równa niczym Nizina Mazowiecka.

COVID-19 towarzyszy nam zatem niczym ostry cień mgły – wirus jest gdzieś w tle, ale jego obecność jest jak najbardziej namacalna. Dramat prawie zawsze rozgrywa się gdzie indziej: w Chinach, w Lombardii, w Hiszpanii, Brazylii, USA, a przede wszystkim na ekranach, kolejnych i następnych ekranach… Jednak kryzys, który nadchodzi, jest jak najbardziej realny. A raczej kryzysy: gospodarczy, społeczny, polityczny. Za chwilę wybuchnie Afryka i reszta Ameryki Południowej. Na razie – choć nie tylko z pandemicznych powodów – płoną Stany Zjednoczone.

Wszyscy mamy więc dość. Jednak tematu pandemii – choćby już zbrzydł nam do cna – nie możemy prześlepić. Dlatego w tym numerze „Szumu” opukujemy go ze wszystkich możliwych stron. Tym razem nasz magazyn nie ma tradycyjnych działów, z oczywistych względów nie ma też recenzji. W zamian proponujemy wielowątkową refleksję nad sytuacją sztuk wizualnych w dobie pandemii. Kiedyś pisaliśmy, że zajmujemy się „sztuką w poszerzonym polu”. A dziś? Czym się właściwie zajmujemy i będziemy zajmować w najbliższej przyszłości? Można powiedzieć, że odpowiedzi na to jedno pytanie przez cały wywiad udzielał mi Sebastian Cichocki, z którym rozmawiałem o możliwych światach sztuki po wirusie. Główny kurator Muzeum Sztuki Nowoczesnej kreśli porywającą wizję, w której postsztuka zastąpi wyrastający jeszcze z XIX wieku estetyczny, rynkowy i instytucjonalny reżim „sztuki współczesnej”. Zanim to jednak nastąpi, warto trzymać rękę na pulsie tu i teraz. Dawid Radziszewski zastanawia się, czy polski rynek sztuki przetrwa lockdown. Piotr Płucienniczak pyta o kondycję socjalną artystów i artystek – marną już przed zarazą. Gregor Różański – o potencjał internetu (mimo wszystko). Witek Orski – o polityczne i filo­zoficzne wymiary wirusa.

Jednakowoż jesteśmy na łamach magazynu o sztuce. Dlatego Marcin Stachowicz pisze o wizalności pandemii, a Piotr Policht – o wizjach postapo w popkulturze. Agata Araszkiewicz zastanawia się, co to znaczy być feministyczną teoretyczką w sytuacji, gdy nagle wszyscy wróciliśmy do domów (a kobiety – jak zawsze – wróciły do nich bardziej). Na podobne pytanie muszą też odpowiedzieć kuratorki i kuratorzy, artystki i artyści, krytycy i krytyczki. Jak w zamknięciu kuratorować (Övül Ö. Durmusoglu, Joanna Warsza), tańczyć (Marta Ziółek), recenzować (Stach Szabłowski)? A może po prostu – co proponuje Agata Pyzik – powinniśmy przestać przejmować się tym, że „tracimy czas”? I stracić go naprawdę – na pohybel kapitałowi.

Również ilustracje są w tym wydaniu niecodzienne: proponowali (a czasem wykonywali) je autorzy i autorki tekstów. Z kilkoma wyjątkami: w całym numerze przewijają się ilustracje Bartosza Zaskórskiego (wirus mutuje się i pleni), a okładkę (wspaniałą!) narysował dla nas Wilhelm Sasnal. Ozdobą rozmowy z Sebastianem Cichockim są zdjęcia Rafała Milacha – wykonane na pewnej budowie w centrum Warszawy… Z kolei zamiast recenzji proponujemy kilkudziesięciostronicowy blok prac artystów i artystek – mamy nadzieję, że to swoiste archiwum wizualne pandemii stanie się ważnym dokumentem tej osobliwej epoki.

Jak to wszystko się skończy? Tego nie wie nikt – poza Ewą Majewską, która specjalnie dla „Szumu” stawia tarota dla zarażonego świata.

Spis treści

OD REDAKCJI

13

tekst: Jakub Banasiak

PANDEMIA

30

Postsztuka w stanie wyjątkowym

Z Sebastianem Cichockim rozmawia Jakub Banasiak

fotografie: Rafał Milach

50

Tracenie czasu? O chorobie podczas pandemii

tekst: Agata Pyzik

54

Uwolnić widzenie, czyli słowo o pandemicznej wizualności

tekst: Marcin Stachowicz

62

Cała nadzieja w apokalipsie

tekst: Piotr Policht

72

Panorama wyschniętego bajora

tekst: Witek Orski

80

Sztuka jako konieczność, uzależnienie, forma współżycia i rekonwalescencja

O projekcie Die Balkone i o tym, do czego wracać, a do czego nie

tekst: Övül Ö. Durmusoglu, Joanna Warsza

86

Bezruchdance. Polski rynek sztuki wobec pandemii

tekst: Dawid Radziszewski

90

Coronavirtuality.com: od postinternetu do postepidemii

tekst: Gregor Różański

96

Wyrwa, piekło kobiet i rewolucja

tekst: Agata Araszkiewicz

106

Selekcja w sztuce, edycja COVID-19

tekst: Piotr Puldzian Płucienniczak

112

Nie ma czasu do stracenia, jest tylko czas do zabicia. Mały taniec w czarnej dziurze

tekst: Marta Ziółek

118

Aż nadejdą dni straszne…

tekst: Stach Szabłowski

128

Tarot dla świata w pandemii

tekst: Ewa Majewska

 

132

STRONA ARTYSTKI/ARTYSTY

 

ILUSTRACJE PANDEMICZNE Bartosz Zaskórski

Spis treści recenzji

Artyści i artystki w czasach zarazy

133 ZBIGNIEW LIBERA

134 List

135 Piekło kobiet

136 KONRAD ŻUKOWSKI

137 PAWEŁ ŻUKOWSKI

138 OLEG&KAŚKA

140 ADAM RZEPECKI

142 KAROLINA JABŁOŃSKA

143 ANNA JARNUSZKIEWICZ

144 KATARZYNA PRZEZWAŃSKA

145 MIROSŁAW BAŁKA

146 MARCIN MACIEJOWSKI

147 ZOFIA KRAWIEC

148 PRZEMEK MATECKI I PAWEŁ ALTHAMER

150 MARTYNA CZECH

151 MAREK SOBCZYK

152 MACIEJ CHORĄŻY

153 PAWEŁ ŚLIWIŃSKI

154 WOJTEK DADA I RAFAŁ JAKUBOWICZ

155 MAGDALENA STARSKA

156 HONORATA MARTIN

157 JANEK ZAMOYSKI

158 PIOTR JANAS

159 JADWIGA SAWICKA

160 TOMASZ KOWALSKI

161 KAROLINA BREGUŁA I DARIUSZ FODCZUK

162 BARBARA GRYKA

163 ZOFIA PAŁUCHA

164 RYSZARD GRZYB

165 ANETA GRZESZYKOWSKA I JAN SMAGA

166 MARTYNA MILLER

167 DOROTA NIEZNALSKA

168 IZABELA KOCZANOWSKA

169 YULIA KRIVICH

170 HANKA PODRAZA

171 KACPER SZALECKI

172 CECYLIA MALIK

173 LILIANA PISKORSKA

174 HONZA ZAMOJSKI

175 ADA ZIELIŃSKA

176 PIOTR BOSACKI

177 ALEKSANDRA SKA

178 PAWEŁ SUSID

179 ŁUKASZ RADZISZEWSKI

180 BOLESŁAW CHROMRY

181 SEBASTIAN SEBULEC I MARCEL KACZMAREK

182 WITEK ORSKI I MARIA TOBOŁA

183 TOMASZ KRĘCICKI

184 AGATA BOGACKA

185 JAKUB JULIAN ZIÓŁKOWSKI

186 SI ON

188 PAULINA OŁOWSKA

190 RAFAŁ MILACH

191 KAROL PALCZAK

192 AREK PASOŻYT