Czy jest dziś sens robienia zestawienia z liczbą „100” w tytule? Na pierwszy rzut oka, od czasu ostatniej Setki Obiegu (2009), którą współtworzyliśmy z Piotrem Bazylko i Krzysztofem Masiewiczem, nie zmieniło się tak wiele. Kiedy jednak przeczytaliśmy tamten ranking, uderzyło nas, jak inną perspektywę dzisiaj mamy, jak bardzo zmieniła się polska sztuka, jej instytucje, krytyka, scena galeryjna i formy komunikacji. Stało się więc jasne, że nie ma powrotu do „setki” – choć sięgnięcie po sprawdzoną receptę było kuszące. Dyskusja o tym, kto jest na miejscu 48., a kto na 49. generowała emocje, ale nie posuwała debaty do przodu. Dlatego zdecydowaliśmy się na zupełnie nową formułę, którą zamknęliśmy w lapidarnej nazwie A–Z. Alfabet jest mniej hierarchiczny, ale przecież niezbędny do komunikacji. Mamy nadzieję, że to raczej przegląd niż ranking – wyzuty ze złych emocji, ale za to nieco lżejszy, pozbawiony niewczesnych ciągot do tropienia przepływów władzy i pisany z wyczuciem chwili. Kierowaliśmy się dobrą wolą, staraliśmy się docenić osiągnięcia, zapomnieć o porażkach, wyróżnić aktywnych i pominąć maruderów.
Formułą alfabetu chcieliśmy jednak podkreślić coś jeszcze – brak wyraźnego hegemona, stabilnego i niepodważalnego centrum. Mamy raczej do czynienia ze strukturą sieciową: mnogością instytucji, kuratorskich strategii, środowisk i postaw artystycznych. Być może minął już czas wyraźnych zjawisk artystycznych, za to z pewnością widzimy tymczasowe, kalejdoskopowe konstelacje. Nasza scena jest więc coraz bardziej różnorodna i wielowarstwowa. I dojrzała. Nie ekscytujemy się już, że ktoś „był na Frieze” czy miał wystawę w prominentnej zagranicznej instytucji, choć to oczywiście nadal bardzo ważne. Ale chyba już nie najważniejsze. Dlatego uznaliśmy, że warto skonstruować nie hieratyczną listę, ale alfabet tego, co najciekawsze, najnowsze, najważniejsze, najbardziej obiecujące. O kim mówiło środowisko? Co niosło sztukę polską ostatniego roku? Od dziś również świat sztuki zaczyna się od A i kończy na Z.)
Jakub Banasiak, Adam Mazur
Spis treści
od redakcji
s. 10
tekst: Jakub Banasiak, Adam Mazur
temat numeru / wydarzenie
s. 16
A–Z 2013
tekst: Jakub Banasiak, Adam Mazur
felieton
s. 37
4553 znaków
tekst: Jacek Staniszewski
obiekt kultury
s. 38
Wokół Plonu. O rewitalizacji rzeźby oraz więzi społecznych
tekst: Anna Rudzka
felieton
s. 45
Światowej sławy artyści
tekst: Wojciech Szymański
interpretacje
s. 47
Questions are for speaking. Answers are for doing
tekst: Ewa Tatar
felieton
s. 55
Jak spuścić powietrze z balonika?
tekst: Łukasz Izert, Kuba Maria Mazurkiewicz
rozmowa
s. 56
Wyobraźnia to wunderwaffe sztuki. Z Michałem Wolińskim rozmawia Adam Mazur
do widzenia
s. 64
Roman Stańczak
tekst: Wojciech Albiński
teoretycznie
s. 68
Wolę i czerń, i biel, i czasem szarość, niż tylko czerń lub biel
tekst: Alicja Gzowska
s. 78
recenzje
s. 116
wskazane
s. 128
Jarosław Suchan
Spis treści recenzji
s. 80
British British, Polish Polish
CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa
tekst: Jakub Banasiak
s. 81
Tomasz Kozak, Akteon. Pornografia późnej polskości
Lubelskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych
tekst: Piotr Pękala
s.83
Rzeczy wspólne
Art Stations Foundation, Poznań
tekst: Romuald Demidenko
s. 84
Dzień jest za krótki (Kilka opowieści autobiograficznych)
Muzeum Współczesne Wrocław
tekst: Joanna Kobyłt
s. 87
Agnieszka Polska, Pseudoword Hazards
Salzburger Kunstverein, Salzburg
tekst: Goschka Gawlik
s. 88
11. Konkurs Gepperta
BWA Wrocław
tekst: Piotr Słodkowski
s. 90
Archiwum Jerzego Ludwińskiego
Muzeum Współczesne Wrocław
tekst: Alicja Grabarczyk
s. 91
Filmoteka
Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
tekst: Jagna Lewandowska
s. 93
Głośno!/Loud!
Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Katowice (we współpracy z Instytucją Kultury Katowice – Miasto Ogrodów)
tekst: Piotr Kosiewski
s. 95
Iwona Luba, Duch romantyzmu i modernizacja. Sztuka oficjalna Drugiej Rzeczypospolitej
Wydawnictwo Neriton
tekst: Filip Burno
s. 98
Jarosław Modzelewski, Stare papiery
Salon Akademii, Warszawa
tekst: Piotr Słodkowski
s. 99
Zbigniew Libera, Wojna. Ob razy martwe i ruchome
Państwowa Galeria Sztuki, Sopot
tekst: Karolina Plinta
s. 100
Mind The Gap!
Festiwal ArtLoop, Sopot
tekst: Anna Diduch
s. 101
Niewidzialne miasto
Fundacja Bęc Zmiana
tekst: Łukasz Izert
s. 103
Slavs and Tatars, Friendship of Na tions: Polish Shi’ite Showbiz
Book Works, Sharjah Art Foundation we współpracy z Galerią Raster
tekst: Konrad Schiller
s. 106
Spojrzenia 2013
Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa
tekst: Janek Owczarek
s. 108
szu szu: Piotr Kopik & Ivo Nikić & Karol Radziszewski
Fundacja Pole Widzenia
tekst: Wojciech Szymański
s. 109
Anna Boghiguian i Goshka Macuga
Ta gore’s Universal Allegories
Rivington Place, Londyn
tekst: Magdalena Zięba
s. 111
Paulina Ołowska, Au Bonheur des Dames
Muzeum Stedelijk, Amsterdam
tekst: Joanna Zielińska
s. 114
Wyzwolone siły. Angelika Markul i współczesny demonizm
Muzeum Sztuki w Łodzi
tekst: Karolina Plinta
RECENZJE WGW:
s. 118
Paweł Bownik, Każda imitacja zawodzi
Galeria Starter, Warszawa
Pałac Branickich, Warszawa
tekst: Adam Mazur
s. 119
Grzegorz Kowalski, Klisze amerykańskie
Pola Magnetyczne, Warszawa
tekst: Piotr Drewko
s. 120
Tomasz Kowalski, Obrazy i asamblaże
Galeria Dawid Radziszewski, Warszawa
tekst: Konrad Schiller
s. 121
Wojciech Plewiński, Ronit Porat
Reminiscencje / Hippocampus
Asymetria, Warszawa
tekst: Aleksander Kmak, Zofia Krawiec
s. 123
Nowe obyczaje
Galeria Stereo, Warszawa
tekst: Karolina Plinta
s. 124
Agnieszka Kalinowska, Ściana wschodnia
BWA Warszawa
tekst: Anna Diduch
s. 125
Natalia LL, Doing gender
lokal_30
tekst: Katarzyna Wąs
s. 126
Oskar Dawicki, O jedną pracę za mało
Galeria Raster, Warszawa
tekst: Piotr Słodkowski